شوق زیارت - امامزاده های ایران و‌ جهان

مقبره شهدای فخ زیارتگاهی در شهر مکه است. شهدای فخ، عده ای از سادات حسنی هستند که در نبرد با عباسیان در منطقه فخ به شهادت رسیدند.

قیام سادات حسنی بر علیه عباسیان

حسین بن علی بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع) در سال ۱۶۹ هجری، قیامی را بر ضد هادی عباسی (خلافت از ۱۶۹ ـ ۱۷۰) در منطقه فخ از شهر مکه ترتیب داد. وی قیامش را در مدینه آغاز کرد و پس از تسلط بر این شهر از آنجا که زمان حج نزدیک بود، همراه سیصد تن از شیعیان و نزدیکانش به سوی مکه حرکت کرد. وی در منطقه فخ با سپاه عباسیان مواجه شد و در نبردی که صورت گرفت به شهادت رسید. همراه وی شمار دیگری از سادات حسنی نیز به شهادت رسیدند.

شهید فخ در روایات

شهید فخ، در شمار علویان حَسَنی، شهیدی است که از سوی امامان شیعه علیهم السلام مورد تأیید قرار گرفته است. به علاوه ضمن روایاتی که نقل شده، خبر شهادت او از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله نیز نقل شده است. از جمله آن که: ابوالفرج اصفهانی روایتی از امام باقر علیه السلام نقل کرده که حضرت فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله زمانی که از فخ می گذشت؛ ایستاد، رکعتی نماز گزارد و وقتی رکعت دوم را خواند گریه کرد. اصحاب نیز گریه کردند، وقتی دلیلش را پرسیدند: حضرت فرمود: جبرئیل به من خبر داد که: «یا محمد اِنّ رجلا مِنْ وُلْدک یُقْتَل فی هذا المکان و أجر الشهید مَعَهُ، اجر الشهیدین».^[۱] ای محمد، مردی از فرزندان تو در این جا کشته می شود که اجر شهید همراه او، اجر دو شهید است.

همو روایت دیگری نقل کرده است که وقتی حضرت به موضع فخ رسید، با اصحابش نماز میّت خواند و سپس فرمود: «یُقْتَلُ هاهُنا رَجُلٌ مِنْ أهل بَیْتی فی عصابة مِنَ المؤمنین، ینزل لهم بأکفان و حنوط من الجنة، تسبق أرواحهم أجسادهم اِلَی الجَنّة».^[۲] در اینجا شخصی از اهل بیت من با جمعی از یارانش به شهادت می رسند که کفن و کافور آنان از بهشت می رسد و ارواحشان زودتر از اجسادشان به سوی بهشت می شتابد.

همچنین نقل شده است که در سفری که امام صادق علیه السلام به مکه داشتند، به یکی از اصحاب فرمودند: وقتی به فخ رسیدیم، مرا آگاه گردان. وقتی به آنجا رسیدند، حضرت پیاده شده، وضو گرفتند و نمازی خواندند و سپس سوار شدند. آن صحابی علت این کار را پرسید. حضرت روایت سابق الذکر را از پیامبر صلی الله علیه و آله برای او نقل کردند.^[۳]

زمانی که سرهای شهدا را نزد هادی آوردند، موسی بن جعفر علیهماالسلام و شماری از علویان حاضر بودند. حضرت درباره شهید فخ فرمود: «مَضی والله مُسْلِماً صالحاً صوّاماً قوّاماً آمِراً بالمعروف، ناهِیاً عَنِ المُنْکر».^[۴][۵]

مقبره شهدای فخ

در حال حاضر این مقبره در خیابان شهدا قرار دارد (در چهار کیلومتری مسجدالحرام) که تمامی آن منطقه را به نام منطقه شهدا می شناسند و این نام هم دقیقا به خاطر شهادت شهید فخ در آنجاست. یک خیابان فرعی از خیابان شهدا به فاصله نزدیکی از تقاطع شهدا ـ تنعیم، به سمت مقبره می رود. مقبره مزبور در پایین کوهی قرار گرفته که اکنون یک سمت آن مقبره و سمت دیگر آن میدان فوتبال است. این مقبره به عبارتی در پشت مسجد البوقری واقع است.

مقبره مزبور به خاطر راه، سه پاره شده و یک مثلث کوچک آن در حال از بین رفتن است. بخشی از آن با یکی دو متر ارتفاع از سطح خیابان قرار دارد. بخش اصلی برجای مانده از قبرستان شهدای فخ در یک چهار دیواری قدیمی، در جنب کوه واقع شده و دری مسدود دارد. در میانه این چهاردیواری، مقبره نیمه مخروبه ای نیز هست که از بالای کوه تا اندازه ای قابل رؤیت است. قاعدتاً همانجا باید مقبره حسین بن علی، شهید فخ باشد که حاکمان آن دیار به دلایل مذهبی، آن را بسته اند.

پانویس