مسجد سید اصفهان و مقبره سید محمدباقر شفتی
مسجد سید اصفهان از مساجد بزرگ و از بناهای تاریخی دوره قاجار در شهر اصفهان. این مسجد که به نام بنیان‌گذار آن سید محمدباقر شفتی شهرت دارد، در سال ۱۲۴۰ق در محله بیدآباد اصفهان بنا نهاده شد. مسجد دارای تزئینات و ویژگی‌های متعدد معماری در شبستان‌ها، گنبدها، محراب، ایوان، گلدسته، کتیبه‌ها و کاشی‌کاری‌ها است. چهار وقف‌نامه برای مسجد، بین سال‌های ۱۲۶۲ق تا ۱۲۷۳ق نگاشته شده و همه مکان‌های مسجد برای موارد خاص وقف شده است. مقبره سید شفتی و فرزندان او در این مسجد قرار دارد.
ایوان مسجد سید اصفهان
تاریخچه
مسجد سید به همت سید محمدباقر شفتی رشتی در اواسط قرن سیزدهم هجری بین سال‌های ۱۲۴۰ تا ۱۲۴۵ق و در زمینی به مساحت ۸۰۷۵ مترمربع در محله بیدآباد اصفهان بنا شده است.[۲] گفته شده سید، زمین مسجد را در مجموعه‌ای که به بیدآباد شهرت داشت، خرید و دستور داد تا بیدهای آن را قطع کنند و از فروش آنها، مصالح اولیه را برای ساخت تهیه کرد.[۳]
بنابر گزارش کتاب «تاریخ اصفهان و ری»، تاریخ شروع بنا در سال ۱۲۴۰ق بوده است،[۴] اما در نوشتاری، آغاز بنای مسجد سال ۱۱۸۰ق عنوان شده است.[۵] همچنین در گزارشی دیگر نقل شده که زمین مسجد در زمان شاه سلطان‌حسین خریداری شد تا در آن مسجدی بنا کند، اما در اثر هجوم افغان‌ها مقدور نشد تا آنکه در زمان فتحعلیشاه قاجار، سید شفتی مبادرت به این کار نمود.[۶] [۷]
محراب مسجد سید اصفهان
معماری
این مسجد دارای دو شبستان بزرگ، دو گنبد بزرگ و کوچک، دو چهلستون، یک محراب، یک سنگاب، دو مهتابی و سه ایوان و یک گلدسته بزرگ به عنوان مسجد و نیز مدرس، بیش از ۴۵ حجره در طبقه فوقانی به منظور سکونت طلاب و چند دهلیز با ۹۵متر طول و ۸۵متر عرض است.[۸] [۹]دو درب در جنوب شرقی و جنوب غربی و دو در واقع در سمت شمال مسجد، محله‌های اطراف را از طریق مسجد به یکدیگر متصل می‌کند.
بخشی از تزئینات مسجد به‌وسیله فرزند سید یعنی سید اسدالله (سید ثانی) و بخشی دیگر به دست نواده‌اش سیدمحمدباقر (سید محمدباقر ثانی) انجام شده است. کف حیاط مسجد تا سال‌ها پیش خاکی بوده که بعدها به صورت سنگفرش درآمده است. اضافه‌شدن حوض و دو سکو در حیاط نیز مربوط به سال‌های نه‌چندان دور است. این مسجد طی سال‌ها دچار آسیب‌هایی نیز شده است که می‌توان به فروریختن قسمتی از کاشی‌کاری‌های مسجد در اثر موج انفجار در جریان جنگ ایران و عراق اشاره کرد که بعدها بازسازی شد.[۱۰]
مقبره سید محمدباقر شفتی در مسجد سید اصفهان
سید محمدباقر شفتی رشتی بیدآبادی
سید محمدباقر شَفتی بیدآبادی (۱۱۸۱-۱۲۶۰ق)، فقیه شیعی در دوره قاجاریه. شفتی از نخستین فقیهانی بود که به لقب حجت الاسلام مشهور شد. او به ثروت زیاد و قدرت اجتماعی فراوان در شهر اصفهان شهرت داشت و در دوره‌هایی از حیاتش بر تحولات سیاسی این شهر تاثیرگذار بود. شفتی مستقل از حکومت، امور قضایی را سرپرستی می‌کرد و بر اجرای حدود شرعی (مجازات‌های اسلامی) اصرار داشت و بسیاری از حدود را به دست خود جاری می‌ساخت. رابطه او با شاهان قاجار نزدیک و دوستانه نبود. بعد از وفات فتحعلیشاه از رقبای محمد‌شاه حمایت کرد و بنابر گزارش‌هایی از شورشی علیه حاکم اصفهان حمایت کرد.
او را به دلیل زهد بسیار ستوده‌اند و از سخاوت او و حمایتش از فقرا یاد کرده‌اند. مسجد سید اصفهان با حمایت وی ساخته شده است.
زندگی‌نامه
نسب سیدمحمدباقر به سادات موسوی می‌رسد و اصالتاً رشتی بود. او را به اعتبار علم و ادب، غروی حائری کاظمی و به اعتبار زادگاه و اقامتگاه و مدفن، زنجانی(گیلانی) اصفهانی بیدآبادی می‌گفتند.[۱]
سید محمدباقر شفتی در روستای چرزه از توابع طارم زنجان متولد شد؛ اما چند سال بعد به شفت (از شهرهای استان گیلان) مهاجرت کرد. نام پدرش سید محمدنقی بود. نسب او با ۲۱ واسطه به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد. مقدمات علوم را پیش پدر خواند و سپس جهت تکمیل معلومات خود در سال ۱۱۹۷ در ۱۶ یا ۱۷ سالگی به عراق مهاجرت کرد.[۲] در عتبات از درس سید مهدی طباطبایی بروجردی، شیخ جعفر کاشف الغطا . محسن اعرجی شرکت کرد. در سال ۱۲۰۵ق به ایران و قم آمد و حدود ۶ ماه در درس میرزای قمی حاضر شد و از او اجازه دریافت کرد.[۳] بنابر گزارشی شفتی در سال ۱۲۰۶ و بنابر گزارشی دیگر ۱۲۱۶-۱۲۱۷ قمری به اصفهان بازگشت.[۴]
گفته شده است وی از شیخ جعفر کاشف الغطاء، سید علی‌اکبر کربلایی، میرزا ابوالقاسم قمی و دیگران اجازه روایت داشته است.[۵]
درگذشت
سید شفتی در یکشنبه ۲ ربیع‌الاول[۶] یا ۳ ربیع‌الثانی ۱۲۶۰ق بر اثر بیماری استسقاء درگذشت.[۷] در پی وفات او بازارهای اصفهان چندین روز بسته شد و در مناطق دیگر از جمله شهرهایی از هند، ترکستان و ماوراءالنهر برای او مجالس ختمی به پا شد.[۸] قصیده‌ای طولانی به زبان عربی در مرثیه او سروده شد که حدود ۸۰ بیت دارد و با بیت زیر آغاز می‌شود:
| لمن العزاء و هذه الزفرات ما هی فی الزمر | تبکی السماء و فی الارض الفساد به ظهر[۹] |
فرزندش سیداسدالله بر او نماز گزارد و در مسجد سید اصفهان به خاک سپرده شد.[۱۰]
پ.ن: دوسه سال است یک گرفتاری از طرف هسایه برج ساز و مزاحم دارم. چند روز پیش که ناراحت و مستاصل بودم در خواب دیدم که به مسجد سید اصفهان رفتم و مزار و مقبره سیدی که در داخل مسجد قرار داشت زیارت کردم. البته من یکی دو بار تا بیرون مسجد رفته ام ولی توفیق ورود به مسجد را نداشته ام و نمیدانستم که این سید بزرگوار کیست که مسجد بنام او مزین است. ولی در خواب دیدم که پارچه ای که روی سنگ مزارش بود کنار زدم تا زیارت کنم. به همین خاطر این اطلاعات مسجد و سید بانی آن را در این وبلاگ قرار دادم. باشد که به حق جدش مشکل ما و افراد مشابه ما برطرف شود.
