مقبره سید صدرالدین در چالدران
مقبره سید صدرالدین یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی مذهبی و جاهای دیدنی سیه چشمه در شمال استان آذربایجان غربی است و به عنوان نماد رشادت و میهن دوستی ایرانیان برای پاسداشت یاد و خاطره ۲۷ هزار شهید جنگ چالدران با الهام از معماری اصیل ایران با استفاده از آجر قرمز و سنگ در ۴ کیلومتری چالدران بین روستاهای گل اشاقی و سعدل در دوران صفویه بنا شد. این اثر زیبا از جمله مقبره‌های منحصر به فرد اسلامی است که به‌صورت بنای ۶ ضلعی احداث شده و در دشت وسیعی قرار گرفته و این دشت یادآور واقعه تاریخی جنگ چالدران و نبرد سهمگین ایران و عثمانی است.
میر سید شریف‌الدین علی صدر قاضی عسگر شیرازی ملقب به سیدصدرالدین از وزاری شاه اسماعیل صفوی است که در آن جنگ به شهادت رسید و مقبره وی از آن زمان مورد تکریم و احترام اهالی چالدران و مناطق اطراف است.
مشخصات بنا
سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی در سال ۱۳۷۰ مطالعات باستان‌شناسی را به سرپرستی بهمن کارگر عضو هیئت علمی سازمان در محل مقبره آغاز کرد. باستان‌شناسان توصیفات این آرامگاه را بدین صورت معرفی کردند که پی مقبره بر روی کرسی چینی سنگی ساخته شده که از داخل مدور و از بیرون ۶ ضلعی بود و بالا بودن آب‌های تحت‌الارض پی بنا و قبور شهدا را غرقاب کرده بود که علت آن به احتمال قوی انسداد تخلیه آب‌های زیرزمینی در انتهای مخروط افکنه در اثر انباشته شدن رسوبات و به احتمال کمتر مربوط به تغییر مسیر حرکت چشمه بالادست بنا یا هر دو این‌ها بوده است.
مصالح استفاده شده در بنا از ۳ ماده اصلی سنگ با ملات گل و آهک بوده و جنس سنگ‌های حجاری شده بکار رفته در آن از نوع آتشفشانی اسیدی، متعلق به کواترنری و بیشتر به رنگ سفید هستند. مقبره سید صدرالدین در نحوه کرسی چینی سنگی، سنگ‌های نما و استفاده از ملاط ماسه و آهک با بنای شیخ حیدر قابل مقایسه است.
بنای این مقبره ابتدا به صورت ساختمانی مدور از سنگ و گل با سقف تیرپوش و بنایی ساده بود که پس از انجام مطالعات باستان‌شناسی و بررسی متون تاریخی، سازمان یادشده در سال ۱۳۷۸ بدلیل تکریم محل توسط اهالی چالدران و به پاس احترام به شهدای حماسه تاریخی چالدران با حفظ پلان مقبره مکشوفه یک یادمان آجری گنبددار از روی پی اصلی احداث کرد که نقشه آن ملهم از بنای اولیه بنا است. این یادمان دارای کرسی چینی از جنس سنگ‌های تراش خورده است که ارتفاعی حدود دومتر را شامل می‌شود، در جهت زیبا کردن آن ازاره تزئینی در قسمت فوقانی کرسی چینی ایجاد کرده‌اند.
ایوان رفیع و زیبای مقبره در سمت جنوب آن تعبیه شده و تزئیناتی همچون مقرنس‌کاری، آجرکاری و قاب‌بندی در آن به کار رفته و نورگیرهای داخلی قسمتی از نور داخل یادمان را تامین می‌کنند. گنبد زیبای این یادمان به صورت دو پوش طراحی شده و ارتفاع بنا با احتساب آن به ۲۵ متر می‌رسد. در بخش بیرونی بنا و قسمت تحتانی آن به پیروی از اسلوب ساخت مقبره از سنگ‌های سفید تراش‌خورده استعمال شده و در سمت فوقانی آن حجرات تزئینی همراه با طاق‌های جناقی به چشم می‌خورد.
قرینه‌سازی و بندکشی آجرها به صورت فیل پوش‌های منظم، قاب‌بندی و حرکت یکنواخت آجرها در جهت احداث گنبد زیبایی این بنا را دوچندان می‌کند. در ورودی محوطه مقبره مجسمه شاه اسماعیل اول به صورت ایستاده و به ارتفاع ۵٫۳ متر از فایبرگلاس و بتون به رنگ برنز خودنمایی می‌کند.
فرماندار چالدران در گفتگو با مهر، مقبره سید صدرالدین را میراث ماندگار از غیرت ملی ایرانیان دانست و ضمن انتقاد از ناشناخته ماندن رشادت‌های ۲۷ هزار شهید این حادثه ماندگار در تاریخ ایران، گفت:
جنگ حماسی چالدران به عنوان نگین درخشانی در تاریخ سرشار از مقاومت و حماسه ملت ایران می‌درخشد.
نماینده مردم ماکو، چالدران، شوط و پلدشت در مجلس شورای اسلامی، نبود راه دسترسی مناسب از جمله راه‌آهن، بزرگراه و آزادراه و تعداد ناکافی پروازها را دلایل ناشناخته ماندن میراثی ماندگار همچون مقبره سید صدرالدین به عنوان نماد قدرت و غیرت ایرانیان از دید گردشگران اعلام کرد.
این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۲۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت ملی رسیده است.
عکس‌های گالری از خبرگزاری تسنیم (عکاس: علی آقایاری)
نویسنده: بهاره غنچه
اماکن تاریخی و زیارتی آذربایجان غربی ، چالدران
