مقدمه
همواره در طول تاریخ اسلام و حیات جامعه اسلامی، نه تنها مفهوم امامت و تشخیص امام، بلکه هر گونه پیوند و ارتباط با اهل بیت و ائمه معصومین، چه به لحاظ سببی و چه نسبی، از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده است، حتی صحابه، یاران و دوستداران و محبین ایشان نیز، شأن و مقامی والا داشته اند. با دقت بر اینکه نهادی با نام «اوقاف و امور خیریه » متولی امور بقاع متبرکه و امامزادگان گشته است، هرساله سرمایه مالی و انسانی زیادی را صرف نگهداری، رسیدگی و توسعه این اماکن می نماید، ضروری به نظر می رسد که به لحاظ فرهنگی نیز بستر ذهنی مناسبی در سطح کلان جامعه ایجاد شود و دید روشنی نسبت به فلسفه زیارت امامزادگان و تاثیرات سازنده ای که این امر می تواند در جامعه اسلامی به همراه داشته باشد، به آحاد جامعه اعطاء گردد. برای این منظور پژوهش پیش رو به موضوع یاد شده اختصاص یافته در صدد برآمده تا به این پرسش پاسخ گوید که فلسفه زیارت امامزادگان چیست و زیارت امامزادگان چه نقشی در جامعه دینی دارد؟ در پاسخ فرضی به پرسش خود می توان گفت، در نگاه قرآن، احادیث و نیز بزرگان دین، زیارت امامزادگان از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار بوده و لذا بر این امر تاکید فراوان صورت گرفته است. با توجه به این تاکیدات انتظار می رود زیارت امامزادگان در هر دو بعد فردی و اجتماعی و نیز در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تاثیرات پراهمیتی را به دنبال داشته باشد.
زیارت
زیارت در لغت، آهنگ کردن و از نظر شرعی حاضر شدن در محضر پیامبر، امام یا مؤمنی است. بنابراین زیارت پیامبر و امام معصوم یا شهیدان در زمان زنده بودن یا پس از رحلت آنان تفاوتی ندارد (کمونه حسینی، 1371: 15)؛ زیرا آنها در حقیقت همان گونه که در آیه کریمه قرآن آمده است: «زنده اند و در پیشگاه پروردگارشان روزی می خورند». (آل عمران/ 168) زائر اسم فاعل زیارت؛ به معنای زیارت کننده، و مزور اسم مفعول و به معنای زیارت شونده است. زیارت در فرهنگ مذهبی در معنای نوعی دیدار خاص(توام با اکرام) از قبور بزرگان و بزرگ زادگان دینی آمده است.
فلسفه زیارت امامزادگان
یاد و زیارت پاکان و معصومان، آدمی را در مسیر پاکی و عصمت قرار می دهد و انسان را بیش از پیش به خدا نزدیک می کند. چنان که در قرآن می خوانیم:«فی بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه...» (نور/ 36). هم چنین متعلقان اولیای الهی مقدس و منشأ اثر دانسته می شوند. چنان که پیراهن حضرت یوسف(ع) پدر را بینا کرد.(یوسف/ 96) از این رو زیارت اولیا و تبرک جستن به آنها دارای اثر خواهد بود. هم چنین بر اساس آیه شریفه «هل جزاء الاحسان الا احسان..»(الرحمن/ 60) خواندن نماز و قرآن و هدیه ثواب آن به آن امام، به حتم دعای آن امام را در حق ما به دنبال خواهد داشت.
مسلماً زیارت پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) آثار و اجر فراوان دارد و عرض ارادت به آنان و به زیارت آنان رفتن نوعی ارتباط معنوی بین زائر و ائمه(ع) است. بنا به آن چه از روایات استفاده می شود ائمه معصومین(ع) حاضر و ناظر بر اعمال ما هستند و به خصوص عنایت خاصی نسبت به کسانی که به زیارت قبورشان می روند، دارند. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که: «من زارنی بعد وفاتی کان کمن زارنی فی حیاتی وکنت له شهیداً و شافعاً یوم القیامه؛ هر کس مرا بعد از وفاتم زیارت کند مثل کسی است که در زمان حیات من مرا زیارت کرده است و من شاهد برای او شفاعت کننده او در روز قیامت خواهم بود»(مجلسی، 1992: 97/ 143). امام صادق(ع) می فرماید: «زیارت قبر امام حسین(ع) از بهترین اعمال است» و در حدیث دیگری می فرماید: «من اراد الله به الخیر قذف فی قلبه حب الحسین و حب زیارته و من اراد الله به السوء قذف فی قلبه بغض الحسین و بغض زیارته؛ هرگاه خداوند اراده خیری به بنده خود کند در قلب او محبت امام حسین(ع) و زیارت او را قرار می دهد»(عاملی، 1409).
